ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟΣΤΑΘΜΟ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ
“όταν η οπτικοακουστική μνήμη συναντά την ιστορία”
Ένα μοναδικό ντοκουμέντο που παρουσιάζει την ιστορία του ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου. Γυρίστηκε το Νοέμβριο του 1984 και προβλήθηκε από την ΕΡΤ-2 στις 17 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Είναι αφιερωμένο στον Ιάκωβο Κουμή και τη Σταματίνα Κανελλοπούλου, οι οποίοι ξυλοκοπήθηκαν άγρια από δυνάμεις των ΜΑΤ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους, σε πορεία διαδήλωσης για το Πολυτεχνείο το 1980.
Περιλαμβάνονται πλάνα από το κτίριο του Πολυτεχνείου και των εσωτερικών χώρων και συγκεκριμένα οι χώροι όπου στεγάστηκε ο πρώτος ραδιοσταθμός κατά τη διάρκεια των γεγονότων της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973. Περιγράφονται οι διαδικασίες για την οργάνωση και λειτουργία του σταθμού και του πομπού, αλλά και τα μέτρα ασφάλειας που είχαν λάβει οι φοιτητές για να εξασφαλίσουν την αδιάκοπη εκπομπή του σταθμού και την αποτροπή οποιονδήποτε σχεδίων για τη φίμωση του σταθμού από την αστυνομία και τους προβοκάτορες.
Ο σκηνοθέτης Λάμπρος Παπαδημητράκης που συμμετείχε ενεργά στα γεγονότα του Πολυτεχνείου και στην εκπομπή του ραδιοσταθμού, εξηγεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο αποφάσισε να εντάξει την ταινία αυτή, ουσιαστικά επιχειρώντας να αποδώσει το ανθρώπινο στοιχείο της ιστορίας, μέσα από μια ήρεμη αποτίμηση και σκέψη πάνω στα στο λόγο του ραδιοφωνικού σταθμού και την ψυχολογία εκείνων που δούλεψαν σε αυτόν, αλλά και όλων εκείνων που άκουγαν την εκπομπή του.
Πρώτος ομιλητής σε αυτή την διήγηση είναι ο κριτικός κινηματογράφου και δημοσιογράφος, Βασίλης Ραφαηλίδης, ο οποίος μιλάει ακριβώς για το λόγο του ραδιοσταθμού όχι ως λόγο για την ιστορία, την πολιτική και την κοινωνία, αλλά ως λόγο χωρίς εξαρχής πρόθεση, ένα τυπικά φατικό λόγο, δηλαδή έναν αυθόρμητο και επαναστατικό λόγο ο οποίος είχε γρήγορη και άμεση απήχηση στους ακροατές του πολυτεχνείου.
Ακολούθως η Τώνια Μοροπούλου, φοιτήτρια Χημικός-Μηχανικός στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, περιγράφει με λεπτομέρειες πως φτιάχτηκε ο πρώτος πομπός στο δεύτερο όροφο του τμήματος Φυσικής που εξέπεμπε σε μια μικρή εμβέλεια και πώς στο δεύτερο όροφο του Μηχανολογικού στο εργαστήριο Τηλεπικοινωνιών ξεκίνησε η κατασκευή του δεύτερου πομπού που ακουγόταν σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά. Αναφέρεται στη συρροή του κόσμου στο Πολυτεχνείο και στην εξέλιξη της γλώσσας του ραδιοσταθμού σε ένα πιο άμεσο λόγο.
Ο Λάμπρος Παπαδημητράκης εξηγεί ότι η Τώνια Μοροπούλου ήταν η πρώτη φωνή που ακούστηκε από το σταθμό ενώ ο ίδιος έφτασε τελευταίος στο σταθμό, προσπαθώντας να μεταφέρει το μήνυμα ότι ο κόσμος θεωρούσε ότι οι εκφωνητές μιλούσαν πολύ γρήγορα. Εξηγεί επίσης ότι τα κείμενα ήταν στην πλειοψηφία τους αυτοσχέδια και καταθέτει την άποψη ότι ο λόγος γινόταν ολοένα πιο ποιητικός και ελεύθερος.
Ο Δημήτρης Παπαχρήστος, βασικός εκφωνητής στο ραδιοσταθμό του Πολυτεχνείου, καταθέτει την άποψή του για την εξέγερση, ότι δηλαδή επρόκειτο για ένα γεγονός αυθόρμητο, δημιούργημα του φοιτητικού κινήματος. Προσθέτει ότι ο σταθμός ήταν μια ελεύθερη έκφραση των αγωνιζόμενων Ελλήνων χωρίς λογοκρισία και ότι ο λόγος του σταθμού έλεγε την αλήθεια πάντα. Τέλος αναφέρεται στην πορεία διαμαρτυρίας του Πολυτεχνείου το 1980, όταν δολοφονήθηκαν ο Ιάκωβος Κουμής, φοιτητής από την Κύπρο και η εργάτρια Σταματίνα Κανελλοπούλου. Ο Παπαχρήστος μιλάει για τον Κούμη με τον οποίο ήταν φίλοι και ο Λάμπρος Παπαδημητράκης διαβάζει δύο τετράστιχα του Κούμη.
Η Χρυσούλα Παπακωνσταντίνου, εξηγεί πώς βρέθηκε στο πολυτεχνείο, τραυματίστηκε από αδέσποτη σφαίρα και έπεσε επάνω της η πόρτα του πολυτεχνείου όταν εισέβαλε το άρμα, με αποτέλεσμα να της σπάσει τα χέρια και το πόδι, και έπρεπε να υποστεί πολλαπλές εγχειρήσεις στο πόδι, στο χέρι και το κεφάλι. Περιγράφει επίσης πως σώθηκε από μια γυναίκα και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Κρατικό Αθηνών, όπου έλαβε πρόχειρα πρώτες βοήθειες για να ξυπνήσει τελικά στο ΕΑΤ-ΕΣΑ για να μείνει εκεί 3 μήνες υπομένοντας φρικτά βασανιστήρια.
Ο Τάσος Ψιμάρας, ψυχίατρος, είχε απέναντι από το Πολυτεχνείο το ιατρείο του. Θεωρεί ότι ήταν χαρακτηριστικό το δείγμα του ελληνικού πληθυσμού μέσα στο Πολυτεχνείο και υπογραμμίζει τη σημασία της φωνής της Δαμανάκη και το σεμνό αρχικό λόγο των παιδιών του Πολυτεχνείου έκανε την έκφραση της πράξης τους ωραία σαν έργο τέχνης. Εξηγεί επίσης ότι η απάντηση του κόσμου ήταν αρχικά να βοηθήσουν τους φοιτητές και εκείνοι στη συνέχεια κατάλαβαν ότι τους ακούν και οργάνωσαν το λόγο τους και ενίσχυσαν τον κόσμο με αποτέλεσμα να υπάρχει μία συνεχής επικοινωνία.
Ο Χρήστος Λάζος, ήταν φοιτητής της νομικής με ενεργή συμμετοχή στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, εξηγεί πώς προκύπτει ο ηρωισμός σε συγκεκριμένες συνθήκες και συγκεκριμένα περιγράφει πώς εκείνοι που ήταν από πριν έτοιμοι, όταν ήρθε η ώρα είχαν τη θέληση και το θάρρος να ανταποκριθούν στις περιστάσεις ακόμα και αν οι ίδιοι δεν ένιωθαν ως ήρωες.
Η μουσικός Λένα Πλάτωνος, αναφέρει πως ήταν μία πολύ δύσκολη εποχή της ζωής της και για προσωπικούς λόγους και εξαιτίας της δικτατορίας, με αποτέλεσμα να έχει καθηλωθεί στο σπίτι της. Στις 16 Νοεμβρίου 1973 έγραψε μία κασέτα ακούγοντας το σταθμό του Πολυτεχνείου, και παίζει ένα απόσπασμα από αυτή. Για την ίδια ο σταθμός ήταν μία φωτεινή ακτίνα μέσα στο δωμάτιο της και ήθελε να καταγράψει αυτό το γεγονός για να μπορεί να το ακούει.
Η μεταφράστρια Ιρέν Αμπιτμπόλ δούλευε στην γαλλική τηλεόραση και όταν είδαν στις ειδήσεις τις εικόνες με τα τανκ στο πολυτεχνείο, θυμάται ότι ο διευθυντής τους δάκρυσε και απήγγειλε στα αρχαία ελληνικά ένα απόσπασμα από την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Η Αμπιτμπολ 2-3 χρόνια μετά βρίσκεται στην Ελληνική τηλεόραση για μία εκπομπή για το Πολυτεχνείο και περιγράφει το φόβο που επικρατούσε για τις εικόνες και το σπικάζ που θα επιλεγόταν, ότι η ίδια είχε προτιμήσει μια μάλλον σιωπηλή εκπομπή με κυρίαρχη τη φωνή της Δαμανάκη, η οποία όμως δεν παίχτηκε ποτέ.
Έτος Παραγωγής: 1984
Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 17 Νοεμβρίου 1984
Παρουσίαση – σκηνοθεσία: Λάμπρος Παπαδημητράκης
Το πρωτότυπο φιλμ 16mm συντηρήθηκε, ψηφιοποιήθηκε και αποκαταστάθηκε στα εργαστήρια του Αρχείου της ΕΡΤ με τον νέο εξοπλισμό και τις υποδομές που πλέον διαθέτει (film scanner, color correction).
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr